Amersfoort is in mei 2025 de gastheer van het Blue Zone Festival. We spreken met wethouder Rutger Dijksterhuis en ruimtelijk strateeg Arno Goossens over de ambities van Amersfoort met betrekking tot gezonde leefomgevingen.
Geschreven door: Alex Sievers
Tabula rasa
Rutger Dijksterhuis: “Een interessante vraag is hoe je Amersfoort zou ontwikkelen als er sprake zou zijn van een tabula rasa. Hoe zou de stad er dan uit komen te zien? Hoe zou de stad er uit zien en functioneren als we de inwoners voorop zouden zetten? Waarschijnlijk zouden we andere keuzes maken in de gebiedsontwikkelingen die ons dan voorliggen. En dat kan leiden tot andere afwegingen. Maar hoe weeg je nou het belang van saamhorigheid af tegen de vaak hogere kosten die gepaard gaan met gebiedsontwikkelingen gericht op gemeenschapszin?”
Arno Goossens: “We willen Amersfoort graag positioneren als een gezonde stad. Waarom zouden we niet de meest gezonde stad of regio van Nederland willen zijn? Vanuit de ecosystemen Life Sciences & Health en Earth Valley werken we in de Metropoolregio Utrecht immers aan de ambitie om de gezondste regio van de wereld te worden (‘Heart of Health’). Als gastheer van het Blue Zone Festival maken we een deel van die ambitie manifest. Daarmee stellen we ons zelf ook de vraag wat daarvoor nodig is, en hoe we gezonde leefomgevingen zouden moeten aanjagen. De komende jaren werken we aan de herontwikkeling van het binnenstedelijke gebied Langs Eem en Spoor. Met deze locaties voegen we iets bijzonders toe aan onze stad. Een nieuwe plek waar iedereen welkom is om te wonen en werken, en waarin bewegen en ontmoeten vanzelfsprekende elementen zijn. Op de pleinen, in het groen of langs het water van de Eem.”
Breuklijnen
Rutger Dijksterhuis: “Iedere samenleving is georganiseerd langs eigen lijnen. Als je dan spreekt over een onderwerp als de gezonde leefomgeving, dan raak je veel verschillende domeinen. Domeinen waarbinnen vaak een eigen taal wordt gesproken en eigen waarheden leven. Binnen zo’n discipline is daar waarschijnlijk niet veel mis mee, maar als je domeinen samenbrengt valt op dat er vaak breuklijnen zijn, die steeds op andere plekken liggen en anders worden geïnterpreteerd. In het samenbrengen ligt de uitdaging. Vroeger had je woningbouwverenigingen die nadrukkelijk werkten in zowel het sociale als fysieke domein. Dat is nu vanuit de toegelaten instelling echt anders. Maar niet alleen bij de corporaties zijn de sociale en fysieke werelden uiteen gedreven. Waar niet zou je haast denken?”
Rekenen
Ons gesprek gaat vervolgens in op de weerbarstige praktijk van gebiedsontwikkeling. En daarmee op de vraag welke mensen je op één lijn zou willen hebben en wat deze mensen dan nodig hebben. Dat gesprek richt zich al snel op de financiële context. Zouden we niet anders moeten willen rekenen, en minder moeten focussen op directe kosten en opbrengsten, maar ook de kosten en opbrengsten op de langere termijn? En dan met de wetenschap dat grond voor behoorlijk hoge prijzen wordt ingebracht. Rutger Dijksterhuis: ”Ik zou wel meer hofjes willen in de stad, vanuit de ervaring dat eenzaamheid daar minder voorkomt, en dat mensen elkaar vaker stimuleren gezonder te eten en meer te bewegen. Maar hofjes zijn vaak moeilijk te realiseren en duur (in het nu), en vragen om andere vormen van financiering.”
Sturen
Aandachtspunt daarbij is voor gemeenten hoe te sturen als je zelf geen grondposities hebt. Zo stuurt Amersfoort bijvoorbeeld wel op aantallen woningen, op een aandeel sociale huur, op maatvoering in de sociale huur, maar daarentegen niet echt op doelgroepen. Die zijn ook eigenlijk niet goed vast te leggen in een omgevingsplan. Arno Goossens: “Wat we wel kunnen is goed benoemen wat we willen bereiken. Daarmee steken we in op bewustwording en houding. Onder meer ten behoeve van gebieden die hoogstwaarschijnlijk iets gaan opleveren. In de lijn van architect Herman Hertzberger zouden we vooral ruimtelijke condities moeten scheppen voor de samenleving. Gebouwen en leefomgevingen zijn dan een middel en staan vooral ten dienste van een steeds veranderende samenleving. Je moet dus zorgen voor een goed verhaal.”
Triple helix
Rutger Dijksterhuis: “Wij als overheden menen de wijsheid in pacht te hebben. Ik zou liever streven naar betere vormen van gelijkwaardigheid en governance. Een mooi voorbeeld vind ik de Achterhoek Board waar drie wethouders van regiogemeenten, drie ondernemers en drie onderwijsinstellingen samen beslissingen nemen. En onder meer gelden vanuit de regiodeal toekennen aan projecten. Deze triple helix van overheid, ondernemen en onderwijs is een prachtig voorbeeld van samenwerken, voeling houden met elkaar en elkaars belangen posities snappen.”
Nieuwe opgaven
We constateren dat een steeds groeiende stad ook om nieuwe opgaven vraagt. Zoals om plekken om te kunnen onthaasten, om te ont-moeten. Waar er enerzijds de roep is om 1.000 nieuwe woningen te realiseren is er anderzijds de noodzaak om kwaliteit te bieden voor de inwoners. Met de inwoners. Dat willen we meenemen. Niet als extra, maar als uitgangspunt. Met Amersfoort als gastheer ligt er voor het Blue Zone Festival een mooie vraag voor. Interessante gedachten rond dit thema zijn welkom.
