We lezen er regelmatig over. Het belang van sporten en bewegen voor onze gezondheid en welbevinden. Maar wist je ook dat sport en bewegen bijdraagt aan persoonlijke ontwikkeling en zorgt voor sociale cohesie in de samenleving? Bewegen en in beweging blijven is een wezenlijk onderdeel van gezond en fijn ouder worden. Vooral het dagelijks bewegen; wandelen, fietsen en ja, zelfs het huishouden doen. Toch bewegen we te weinig. Minder dan de helft van de Nederlanders voldoet aan de beweegrichtlijnen, de motorische vaardigheden van kinderen staan onder druk en kwetsbare groepen worstelen met toegang tot passend sport- en beweegaanbod. Aldus het Kenniscentrum Sport & Bewegen. De directe leefomgeving speelt een belangrijke rol. Nodigt die leefomgeving uit om te bewegen? Zijn er voorzieningen waar mensen terecht kunnen? We spreken met Ilja van Holsteijn, manager Waarde van Sport & Bewegen bij het kenniscentrum. Ilja verzorgt tijdens het Blue Zone Festival een sessie over de beweegvriendelijke omgeving.
Kenniscentrum Sport & Bewegen verzamelt kennis vanuit de praktijk en de wetenschap over sport en bewegen. En vertaalt deze kennis naar producten en artikelen die professionals uit diverse sectoren ondersteunen bij het realiseren van een vitaal en sociaal Nederland. Bijvoorbeeld rondom de thema’s beweeggedrag, de beweegvriendelijke omgeving, E-sports, Gaming en Gamification.
In balans
Ilja: “In de sessie op het Blue Zone Festival wil ik vooral laten zien wat een beweegvriendelijke omgeving is en hoe zo’n omgeving kan bijdragen aan gezond en vitaal ouder worden. Het kenniscentrum heeft een aantal producten ontwikkeld die helpt bij het realiseren van een beweegvriendelijke omgeving. Bijvoorbeeld ons Beweeg Vriendelijke Omgeving-model (BVO model), dat aangeeft uit welke elementen een beweegvriendelijke omgeving bestaat: Hardware, Software en Orgware. Oftewel de fysieke inrichting, de activatie en de organisatie. De drie elementen moeten in balans zijn. Je volstaat niet met het aanleggen van een beweegroute alleen, maar je zult ook met bijvoorbeeld buurtsportcoaches moeten programmeren voor de doelgroep. En nadenken over financiering voor het onderhoud en beheer. Dat moet allemaal bij elkaar passen.”
Slimme combinaties
Naast het BVO-model is er ook een stappenplan Beweegvriendelijke Omgeving dat een gemeente helpt om tot een duurzaam sport- en beweegbeleid te komen. Het stappenplan is als e-learning beschikbaar. En er is een BVO-scan, een gesprekstool over de beleving van de omgeving, om mee door de wijk te gaan. De scan kan iedereen doen en is interessant voor professionals en bewoners van de wijk als er beleid op een bepaalde wijk gemaakt moet worden. De scores worden online gedeeld en geven voeding aan gesprek over beleving. Al deze instrumenten (en meer) komen voorbij in de sessie tijdens het Blue Zone Festival. Ilja: “Ik wil het ook hebben over kansen om het realiseren van een beweegvriendelijke omgeving te combineren met andere maatschappelijke opgaven. Denk bijvoorbeeld aan de vergroeningsopgave in een gemeente. Een mooi voorbeeld van zo’n combinatie van opgaven zien we terug in de gemeente Vught, een gemeente die heel nadrukkelijk bezig is met het thema ‘Beweegvriendelijke omgeving’ in Vught en de omliggende kernen. In een aflevering van onze podcastserie ‘Kenniscast Sport & Bewegen’ legt Marjanne Steenhuis, beleidsadviseur sport en bewegen bij de gemeente Vught, uit hoe de gemeentelijke opgave om meer bomen te planten én de wens voor meer speelplekken voor kinderen leidt tot een speelbos. Een win-win situatie voor allebei de beleidsdomeinen.”
Meer dan twee speeltuintjes
Ruimte geven aan sport en bewegen is niet alleen kijken naar waar er ruimte is, maar zeker net zo belangrijk zijn dus de slimme combinaties. Ook in de wetenschap dat het thema meestal niet bovenaan het prioriteitenlijstje van gemeenten staat. Terwijl het wel een bijdrage kan leveren aan veel opgaves: zoals gezondheid, vergroening en verduurzaming. Maar dat wordt niet altijd gezien. Ilja: “De gezonde leefomgeving staat gelukkig wel steeds hoger op de agenda. We zien ook dat sport en bewegen meegenomen wordt in de visie op een gezonde leefomgeving. De uitdaging die we dan nog met elkaar hebben is hoe we sport en bewegen vertalen naar een omgevingsplan of programma. En ervoor zorgen dat de visie niet beperkt blijft tot twee speeltuintjes, maar zich ook echt over de hele breedte laat doorvertalen naar de uitvoering.”
Maatschappelijke opbrengst
Er moet letterlijk en figuurlijk ruimte komen voor sport en bewegen. Beleidsmakers en mensen uit de praktijk hebben steeds meer behoefte aan bewijzen van de effecten. Als ruggensteun tijdens gesprekken over de waarde van sport en bewegen in relatie tot de (maatschappelijke) investering. Het Kenniscentrum zet zich in om het inzicht hierin te vergroten. Ilja: “We hebben de Social Return on Investment (SROI) van sport en bewegen laten berekenen. Een methode om de maatschappelijke impact van bijvoorbeeld een project te meten. Het SROI-cijfer geeft op het niveau van de hele maatschappij weer, hoeveel geïnvesteerd wordt in – én geprofiteerd wordt van sport en bewegen. Op dit moment is het cijfer 2,76. Oftewel de maatschappelijke opbrengsten van sport en bewegen zijn 2,76 keer hoger dan de kosten. De positieve opbrengst zit hem bijvoorbeeld in gezondheidswinst, een hogere levensverwachting en lagere zorgkosten. Maar ook in lager ziekteverzuim op de arbeidsmarkt en een hogere kwaliteit van leven.” De SROI is een interessant instrument om in gesprek te gaan over de kosten en baten van sport en bewegen. Het geeft inzicht, richting en biedt een opening voor een gesprek over de domeinen heen. Ilja: “Veel beleidsambtenaren gebruiken het om hun wethouder te informeren. Die kunnen de informatie op hun beurt weer meenemen naar collega-wethouders en de Raad. Het helpt om te overtuigen en mee te bewegen in een integrale benadering.”
Mentale winst
In de SROI ontbreekt de sociale component. Denk dan bijvoorbeeld aan ontmoeting en plezier. Dat laat zich heel moeilijk kwantificeren, aldus Ilja. Toch wil het kenniscentrum de maatschappelijke effecten van sport en bewegen op welbevinden inzichtelijk maken. Onlangs heeft de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) in opdracht van het kenniscentrum daar meer onderzoek naar gedaan. Ilja zal in zijn sessie resultaten uit het onderzoek delen. Mooie gespreksonderwerpen voor tijdens zijn sessie op het Blue Zone Festival.
Wil jij meepraten? Kom dan naar het Blue Zone Festival op 20 juni. Lees meer over de sessie van Ilja van Holsteijn of meld je aan voor het Festival.
