We maken de komende weken een rondje langs de inzendingen voor de Blue Zone Festival Award 2024. In dit artikel zoomen we in op Cartesius Utrecht. Cartesius Utrecht kreeg de eerste prijs in de categorie vastgoedontwikkelingen. Lees je mee?
De winnaar van de Blue Zone Festival Award 2024 in de categorie vastgoedontwikkelingen is Cartesius Utrecht. Deze innovatieve stadswijk naast station Utrecht Zuilen is een pionier op het gebied van gezondheid en welzijn binnen stedelijke gebiedsontwikkeling. Met een visie geïnspireerd door de principes van de Blue Zones, zet Cartesius zich in voor een omgeving waarin bewoners langer gezond en gelukkig kunnen leven. Deze toonaangevende wijk, ontwikkeld in nauwe samenwerking met diverse partners, combineert duurzaamheid, biodiversiteit, en sociale verbinding tot een unieke leefomgeving die zowel lokaal als internationaal bewondering oogst.
Omschrijving
Cartesius Utrecht is pionier voor gezondheid en welzijn in een ambitieuze stedelijke ontwikkeling voor langer gezond en gelukkig leven voor alle bewoners.
Doelstelling & Visie
Cartesius, naast station Utrecht Zuilen, is een nieuwe stadswijk in Utrecht waar iedereen welkom is. Met ruim 3.000 woningen, van sociale- en middenhuur en van starters koopwoningen tot grote appartementen en stadswoningen. Cartesius wordt gebouwd in meerdere fases. Het draait in Cartesius om langer gezond en gelukkig leven. De wetenschappelijk theorie van de Blue Zones zijn de inspiratiebron geweest voor de gebiedsontwikkeling Cartesius voor een langer gezond en gelukkig leven.
De acht pijlers van het Cartesius concept zijn de dragers van de gebiedsontwikkeling. Dit zijn de hard- en software van het Cartesius Concept: community, natuur & biodiversiteit, beweging, ontspanning & zingeving, duurzaamheid, mobiliteit, milieu en gezonde voeding. Naast de grote focus op stimuleren van een community, bewegen en onderlinge verbinding wordt in Cartesius de focus gelegd op de maatschappelijke verantwoordelijkheid. In Cartesius, de eerste Heart of Health gebiedsontwikkeling in de regio Utrecht, wordt de wetenschappelijke theorie van de Blue Zones voor het eerst in Nederland binnenstedelijk toegepast en gemonitord. Cartesius is hierin vanaf het begin internationaal toonaangevend.
Belangrijk onderdeel van de stadswijk is het meten van interventies om zo een bijdrage te leveren aan een gezonde en duurzame leefomgeving en uiteindelijk de fysieke en mentale gezondheid voor mens en dier met een grotere bijdrage aan de aarde. In juli 2023 is het ‘Convenant Bouwen aan een Gezonde Wijk’ getekend en worden momenteel voorbereidingen gestart voor het langjarig monitoren in hoeverre de interventies in de leefomgeving in Cartesius Utrecht impact zal hebben op fysieke en mentale gezondheid van de bewoners Dit zal worden gedaan door middel van een integrale aanpak met kennispartners, lokale overheid, bedrijven en zorginstellingen en in afstemming met de agenda van de HealthHUB Utrecht en de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven. De effecten van die interventies worden gemeten om te bepalen welke acties het beste werken. Het doel is onder andere om ervan te leren, om opgedane kennis te delen om nog beter en zorgvuldiger zorg- en ontwerpinnovaties breed toepasbaar te maken en om gericht gezondheidsinterventies op te zetten. De ambitie van partijen is om het monitoringsprogramma op te schalen naar meer locaties in Nederland.
De World Health Organization (WHO) voegde de gebiedsontwikkeling Cartesius onlangs toe aan de lijst met voorbeeldprojecten in het programma “Health in the Well-Being Economy. In november 2022 bij de COP27 heeft burgemeester Sharon Dijksma Cartesius Utrecht daar als voorbeeld van gezonde stedelijke ontwikkeling getoond.
Samenwerking
Het Cartesius-project is een collectieve inspanning voor de ontwikkeling van een levendige en duurzame stadswijk. De gebiedsontwikkelaars MRP en Ballast Nedam Development leiden de gefaseerde ontwikkeling, met algemeen projectmanagement door Drees & Sommer Netherlands. Het project omvat een nauwe samenwerking tussen de gemeente Utrecht, NS Stations, belegger CBRE Investment Management, corporatie Portaal en maatschappelijke organisaties en kennisorganisaties zoals de Universiteit van Utrecht, UMC Utrecht, Hogeschool Utrecht en HealthHUB Utrecht.
Bewoners worden ook actief betrokken. Deze samenwerking is cruciaal voor het behalen van de doelen van Cartesius Utrecht. Voor innovatie en ontwerp werken Mecanoo, Architekten CIE, Paul de Ruiter en EVA Architecten mee. Adviserende partijen die zijn betrokken zijn o.a. Donker Groen, Peutz, Pieters Bouwtechniek en TRAJECT. Uitvoering wordt verzorgd door Heddes Bouw & Ontwikkeling en Ballast Nedam West. Eijkelboom Utrecht beheert de tijdelijke openbare ruimte. Kortom, het project bundelt krachten en expertise voor een gezonde, duurzame en inclusieve wijk.
Plan van aanpak
De woningen in Cartesius hebben een zeer laag energieverbruik. Een collectieve bodemenergiebron en zonnepanelen wekken de energie voor warm tapwater en verwarming op. De stadswijk is autoluw, kent een lage parkeernorm en duurzame mobiliteit is vanzelfsprekend. Iedere nieuwe bewoner krijgt een gratis kennismakingsabonnement voor deelmobiliteit. Er komen ruime en comfortabele ï¬ÂÂetsenstallingen en goede ï¬ÂÂets- en wandelpaden. Bewoners van Cartesius krijgen een lidmaatschap van de Cartesius gebiedsvereniging voor (gezamenlijke) activiteiten. Minimaal 30% van de wijk wordt groen ingericht om te verblijven en van te genieten en om de klimaatadaptatie en biodiversiteit te bevorderen. Ieder deelgebied heeft een binnentuin, verbonden met het Cartesius Park met mooie wandelpaden en zitelementen om elkaar te ontmoeten. De binnentuin is een biotoop, ontworpen door de stadsecoloog en landschapsarchitect Mecanoo. Inheemse planten zijn zorgvuldig uitgekozen om privacy te bieden en ontspanning. De groene gevels zijn gemeenschappelijk eigendom om onderhoud te borgen. Er komt een Groene Lus rondom Cartesius met een voedselbos.
Gezonde keuzes worden keuzes gemaakt om toekomstige bewoners te faciliteren in een gezonde leefstijl. Voorbeelden: in Nicoya de eerste volledig circulaire Circo! keuken van Bruynzeel, Mosa cradle-to-cradle tegelwerk, gevels met plantenbakken en klimplanten voor uitzicht op groen, meer dierenverblijven dan woningen. In Okinawa komt het Gemengd Wonen concept van Portaal, een woonvorm waarbij bewoners met en zonder woonbegeleiding er bewust voor kiezen om in georganiseerd verband samen te wonen. De bewoners die begeleiding nodig hebben krijgen dat van De Tussenvoorziening om zo weer mee te doen aan de maatschappij. Gemengd Wonen is inmiddels een onmisbare woonvorm om aandachtsgroepen zoals huurders met begeleiding, huurders die uitstromen uit de maatschappelijke opvang of beschermd wonen goed te laten landen in hun nieuwe woning en woonomgeving met buren die betrokken zijn bij elkaar.
Het nieuwe CAB, ontworpen door Mecanoo, wordt de blikvanger en identiteitsdrager van Cartesius in Utrecht met functies gericht op gezonde voeding, gemeenschap, beweging, zingeving & ontspanning. Het CAB beoogt de omgeving te activeren zodat het een aantrekkelijke ontmoetingsplek wordt voor bewoners en bezoekers. Het CAB wordt de ‘Huiskamer van de Wijk’ genoemd. Het CAB zal onder andere bestaan uit een supermarkt, horeca, verschillende voorzieningen, het CAB Lab voor monitoring door wetenschap en bewoners. Het kindcentrum Cartesius van 0 tot en met 13 jaar met de sporthal heeft de ambitie het meest duurzame, circulaire gebouw van Nederland te worden. De pedagogische basis van kindcentrum Cartesius, met opvang, onderwijs en sport sluit aan bij de blue zone-principes.
Lessen & ervaringen
Cartesius Utrecht is nog volop in ontwikkeling maar de geleerde lessen delen we graag: Start al bij de ontwikkeling met “Wijk Bouwen”. Dit is essentieel om vroegtijdig de community te bouwen, het gebied verbonden met de omliggende wijken en de stad.
Het Cartesius Consortium werkt dan ook nauw samen met de gemeente Utrecht Gezonde Leefomgeving om te leren van eerder onderzoek en het concept Wij(k) Bouwen ook in Cartesius toe te passen. Een van de geleerdere lessen is dat het in het ontwerp vrijheidsgraden ingebouwd moeten worden en zorg voor flexibiliteit. Werk nauw samen met wetenschap, onderwijs om nieuwe innovaties tijdig toe te passen.
Het Cartesius projectteam leert iedere dag weer. Zorg tijdig voor een community space waarin vroegtijdig mensen in het concept en de ontwikkeling kunnen worden meegenomen. Zorg dat bomen en struiken een tijdelijke bestemming krijgen. De Cartesius Craamkamer is een feit waar Cartesius geeft bij de herontwikkeling aandacht aan behoud van de bestaande bomen. Bij onze tijdelijke Oekraïense gasten hebben we hierdoor allerlei struiken kunnen verzorgen.
We hebben de belofte gedaan per bestaande boom te bekijken of deze kan worden behouden voor de toekomstige inrichting van het Cartesius Park. En die route is niet simpelweg een boom kappen als deze in de weg staat voor het bouwen van de toekomstige nieuwe stadswijk om deze dan weer te compenseren na de bouw. In de Cartesius Craamkamer wordt elke boom die we kunnen sparen in een grote bak gezet, waar de boom goed wordt verzorgd door de firma Eikelboom uit Utrecht. De boom gaat ook niet weg uit het project, de boom wordt tijdens de ontwikkeling neergezet op een plek waar dat even kan. Dus als tijdelijk groen op een open plek of ergens tijdelijk totdat we weer bomen in de grond kunnen planten, er zo ontstaat een fantastisch mobiel bos van uiteindelijk minimaal 30 bomen. We sluiten ook niet uit dat er bomen van derden komen logeren of dat we bomen krijgen van partijen uit Utrecht die ook hun boom een nieuwe plek willen geven.
Bekijk voor mer informatie de video op YouTube.
Bron: MRP Development
